ترجمه و ادبیات تطبیقی در جهان عرب

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلفون

1 استاد ، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه- ایران.

2 دانش آموخته پسا دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه- ایران.

المستخلص

یکی از جریان‌های تأثیرگذار بر گسترش و ارتقای دانش ادبیات تطبیقی در جهان عرب، ترجمة آثار نظریه‌پردازان و اندیشمندان اروپایی عرصة ادبیات تطبیقی یا ترجمة نمونه‌های کاربردی تطبیقی به زبان عربی یا بالعکس بوده است؛ شناخت و معرّفی آثار و مترجمان، هدف اصلی این پژوهش توصیفی- تحلیلی است. یافته‌های پژوهش نیز گواه آن است که ترجمة آثار اندیشمندان اروپایی از زبان‌های انگلیسی، فرانسوی و آلمانی به زبان عربی، نقش بسزایی درگسترش جریان رو به رشد ادبیات تطبیقی درجهان عرب، به ویژه در مصر، داشته است. این ترجمه‌ها، در دو بعد نظری و پژوهش کاربردی، قابل تفکیک و دسته‌بندی است. از سوی دیگر؛ همان‌طور که ترجمة آثار نویسندگان و اندیشمندان اروپایی در گسترش ادبیات تطبیقی عربی مؤثّر بوده است، ترجمة آثار پژوهشگران عربی به فارسی یا بالعکس(هر چند اندک)نیز در معرّفی و گسترش این دانش در میان عرب‌ها و ایرانیان، سودمند و تأثیرگذار تلقّی ‌می‌گردد. به هر حال، یافتة اساسی و بنیادی این پژوهش، بیانگر آن است که در آغاز امر، بیشتر ترجمه‌ها از زبان‌های فرانسوی و انگلیسی صورت گرفته است و همین امر سبب گردیده است که دانش ادبیات تطبیقی در جهان عرب پیوسته با محوریّت مکتب فرانسوی ادبیات تطبیقی حرکت نماید؛ هر چند در چند دهة اخیر، ترجمة آثار اندیشمندان مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی در تغییر ذائقة پژوهشگران عرب بی‌تأثیر نبوده است.

الكلمات الرئيسية


عنوان المقالة [Persian]

ادبیات تطبیقی و ترجمه در جهان عرب

المؤلفون [Persian]

  • تورج زینی وند 1
  • روژین نادری 2
1 استاد ، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه- ایران.
2 دانش آموخته پسا دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه- ایران.
المستخلص [Persian]

یکی از جریان‌های تأثیرگذار بر گسترش و ارتقای دانش ادبیات تطبیقی در جهان عرب، ترجمة آثار نظریه‌پردازان و اندیشمندان اروپایی عرصة ادبیات تطبیقی یا ترجمة نمونه‌های کاربردی تطبیقی به زبان عربی یا بالعکس بوده است؛ شناخت و معرّفی آثار و مترجمان، هدف اصلی این پژوهش توصیفی- تحلیلی است. یافته‌های پژوهش نیز گواه آن است که ترجمة آثار اندیشمندان اروپایی از زبان‌های انگلیسی، فرانسوی و آلمانی به زبان عربی، نقش بسزایی درگسترش جریان رو به رشد ادبیات تطبیقی درجهان عرب، به ویژه در مصر، داشته است. این ترجمه‌ها، در دو بعد نظری و پژوهش کاربردی، قابل تفکیک و دسته‌بندی است. از سوی دیگر؛ همانطور که ترجمة آثار نویسندگان و اندیشمندان اروپایی در گسترش ادبیات تطبیقی عربی مؤثّر بوده است، ترجمة آثار پژوهشگران عربی به فارسی یا بالعکس- هر چند اندک- نیز در معرّفی و گسترش این دانش در میان عرب‌ها و ایرانیان، سودمند و تأثیرگذار تلقّی ‌می‌گردد.
به هر حال، یافتة اساسی و بنیادی این پژوهش، بیانگر آن است که در آغاز امر، بیشتر ترجمه‌ها از زبان‌های فرانسوی و انگلیسی صورت گرفته است و همین امر سبب گردیده است که دانش ادبیات تطبیقی در جهان عرب پیوسته با محوریّت مکتب فرانسوی ادبیات تطبیقی حرکت نماید؛ هر چند در چند دهة اخیر، ترجمة آثار اندیشمندان مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی در تغییر ذائقة پژوهشگران عرب بی‌تأثیر نبوده است.

الكلمات الرئيسية [Persian]

  • ادبیات تطبیقی
  • ترجمه
  • ادبیات عربی
  • مکتب فرانسوی و آمریکایی
ــ ـــــــــــــــــــــــــ (1391)، «ادبیّات تطبیقی و ترجمه‌پژوهی»، ادبیّات تطبیقی (ویژه‌نامة نامة فرهنگستان زبان و ادب فارسی)، 3/1. پیاپی 5. 7- 25.
ــ ـــــــــــــــــــ (1993)، «ادبیات تطبیقی در کشورهای عرب‌زبان: تاریخچه و جریان‌های اصلی تا پایان دهة 1980». ترجمة لاله آتشی (1390)، ادبیّات تطبیقی (ویژه‌نامة نامة فرهنگستان زبان و ادب فارسی)، 2/2. پیاپی 4. صص: 137- 154.
ــ ابراهيم، عبدالحميد (1986)، الأدب المقارن من منظور الادب العربي، القاهره: دارالاشروق.
ــ الخطیب، حسام (1983)، الأدب المقارن (جزءان: ج1 في النظرية و المنهج، ج2 تطبيقات)، دمشق: منشورات جامعه.
ـ المناصره، عزّالدين (2005)، النقد الثقافي المقارن؛ منظور جدلي تفکيکي. الطبعة الاوّلی، عمان- اردن: دارمجدلاوي.
ــ انوشیروانی، علیرضا (1389)، «ضرورت ادبیات تطبیقی در ایران»، ادبیّات تطبیقی (ویژه‌نامة نامة فرهنگستان زبان و ادب فارسی)، 1/1، پیاپی 1، صص: 6- 38.
ــ باسنت، سوزان (1993)، «از ادبیات تطبیقی تا ترجمه‌پژوهی»، ترجمة صالح حسینی (1390)، ادبیّات تطبیقی (ویژه‌نامة نامة فرهنگستان زبان و ادب فارسی)، 2/1. پیاپی 3. صص: 71- 99.
ــ جمال الدّین، محمّد السعید (1389)، «ادبیّات تطبیقی: پژوهشی تطبیقی در ادبیّات عربی و فارسی»؛مترجم: سعید حسام‌پور و حسین کیانی، چاپ اوّل، شیراز: دانشگاه شیراز.
ــ خضری، حیدر (1391)، «کتاب‌شناسی کتاب‌های نظری ادبیات تطبیقی در کشورهای عربی و ایران»، ادبیّات تطبیقی (ویژه‌نامة نامة فرهنگستان زبان و ادب فارسی)، 3/2. پیاپی 6. صص: 147- 178.
ــ محسنی‌نیا، ناصر (1389)، «ادبیّات تطبیقی، جایگاه و ضرورت‌ها»، مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. شمارة 14، صص: 81- 102.