جامعة کوثرالتنظیرات و النقد في الادب العربي2783-39171120210522من إشکالیات فن التعبیر الکتابي في التعلیم الجامعي الإیرانيمن إشکالیات فن التعبیر الکتابي في التعلیم الجامعي الإیراني11613916610.22034/jral.2021.139166ARعلی اسودیاستادیار گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه خوارزمیJournal Article20211011یعدّ فن التعبیر الکتابي من المساقات التي تعرض عادة في السنوات الأولی من الدراسة لطلاب البکالوریوس في قسم اللغة العربیة وآدابها أو ترجمتها ویواجه الطلاب الناطقون بالفارسیة في إیران مشاکل عدیدة بهذا الشأن حتی لا یکاد یستثنی أحد من الحیرة والإرباک في مزاولة هذه الوحده التدریسیة. ومن جملة هذه الإشکالیات ما یرتبط بفن التعبیر بشقیه الشفهي والکتابي أو التحریري. رکّزت هذه الدراسة في رصد هذه الإشکالیات، کما تقوم هذه الدراسة بطریقة وصفية تحلیلیة بتعریف هذه الإشکالیات وأسبابها لتعطي حلولا للوقایة منها وتبین أن الأسباب تعود إلی إشکالیات النظام الجامعي وإشکالیات تخص طرق التدریس و إشکالیات عدم إتقان أسیاسیات لغویة وإشکالیات عدم إتقان أساسیات لغویة و إشکالیات نفسیة. وتتصدر الإشکالیة الخاصة للنظام التعلیمي وفترة عرض المادة من أهم الأسباب التي تمهد الأرضیة للمشاکل الأخری کما تکون مشکلة التطبیقات والبرمجیات المعاصرة التي باتت في متناول الأیدي دون تقییم لها وتحذیر أحیانا والتصورات الناجمة من لغة الأم مما یؤثر سلبا علی تعلیمیة التعبیر الکتابي أثرا یبقی ویضرّ<strong>.</strong>یعدّ فن التعبیر الکتابي من المساقات التي تعرض عادة في السنوات الأولی من الدراسة لطلاب البکالوریوس في قسم اللغة العربیة وآدابها أو ترجمتها ویواجه الطلاب الناطقون بالفارسیة في إیران مشاکل عدیدة بهذا الشأن حتی لا یکاد یستثنی أحد من الحیرة والإرباک في مزاولة هذه الوحده التدریسیة. ومن جملة هذه الإشکالیات ما یرتبط بفن التعبیر بشقیه الشفهي والکتابي أو التحریري. رکّزت هذه الدراسة في رصد هذه الإشکالیات، کما تقوم هذه الدراسة بطریقة وصفية تحلیلیة بتعریف هذه الإشکالیات وأسبابها لتعطي حلولا للوقایة منها وتبین أن الأسباب تعود إلی إشکالیات النظام الجامعي وإشکالیات تخص طرق التدریس و إشکالیات عدم إتقان أسیاسیات لغویة وإشکالیات عدم إتقان أساسیات لغویة و إشکالیات نفسیة. وتتصدر الإشکالیة الخاصة للنظام التعلیمي وفترة عرض المادة من أهم الأسباب التي تمهد الأرضیة للمشاکل الأخری کما تکون مشکلة التطبیقات والبرمجیات المعاصرة التي باتت في متناول الأیدي دون تقییم لها وتحذیر أحیانا والتصورات الناجمة من لغة الأم مما یؤثر سلبا علی تعلیمیة التعبیر الکتابي أثرا یبقی ویضرّ<strong>.</strong>https://jral.kub.ac.ir/article_139166_dd4d083e74e13f3e323523084289fc91.pdfجامعة کوثرالتنظیرات و النقد في الادب العربي2783-39171120210522نقد و بررسی دیدگاه های ابوالفرج اصفهانی نسبت به برخی از شاعران شیعه"«النقد و الدراسة لمواقف أبي الفرج الإصفهاني تجاه بعض شعراء الشيعة»174013916410.22034/jral.2021.139164ARمسعود اقبالیاستادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریممجتبی بهروزیاستادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابلJournal Article20211006شاعران شیعه مستقیماً با ستایش ائمه اطهار و به طور غیر مستقیم با تهمت زدن به دشمنان اهل بیت به شیعیان خدمت کرده اند.آنان مخافان اعتقادات دینی شان را با گزنده ترین الفاظ مورد هجو و نکوهش قرار داده، از اهل بیت (ع)و ساحت پاکیزه ایشان دفاع نمودند. اما در این اثنا، از سوی برخی از ناقدان به تباهی و فساد، خیانت و ترس متهم شدند. و کمتر شاعر یا نویسنده شیعی مدافع اهل بیت (ع)را می یابیم که آماج تهمت ها واقع نشده است. با آنکه کتاب «الأغانی» از منابع اصیل ادب عربی به شمار می رود، اما در لابلای آن، بسیاری از روایات ضعیف و ساختگی گنجانیده شده که در شخصیت پردازی از شاعران شیعه، خالی از لغزش ها و ناراستی ها نیست. لذا گاه ایشان را مخالف با دیدگاه شیعیان تصویر سازی نموده است. در این جستار شواهدی از کتاب «الأغانی» مورد نقد و بررسی قرار می گیرد که بازتاب دهنده زشتی ها و رفتار ناشایست برخی از شاعران متعهد به اهل بیت (ع) است. وی روایاتی را نقل کرده که نشانگر اخلاق پست و حقارت آمیز آنان است، از این رو با هجوهای آتشین و گزنده از آنان یاد می کند. او به هنگام مرور اتهامات شنیع این شاعران، به داستانهای بی ارزش و مشکوکی اشاره می کند خدشه دار کردن شهرت آنان را نشانه رفته و به قصد بدنام کردن و نکوهش آنان بیان شده است.إنّ شعراء الشيعة قد خدموا الشيعة مباشرةً بمدائحهم لأئمتهم وبصورة غير مباشرة بذمّ أعداء أهل البيت، فإنّهم كانوا يهجون خصام عقيدتهم الدينية ويفحشون في هجوهم، فدافعوا عن أهل البيت وحماهم المطهّرة ولكنّهم قد رُموا بالفسق والخيانة والجبن و...من قبَل بعض النقاد و قلّما نجد شاعراً أو کاتباً شیعیّاً دافع عن أهل البیت (ع) إلّا ونجد أنواع التهم تخیم علیه. بما أنّ كتاب «الأغاني»، يعدّ مصدر هام في الأدب العربي، ولا غروَ، أنّ هذا الكتاب يجمع بين دفّتيه الكثير من الروايات الضعيفة أو المنحولة؛ فلا يخلو من بعض الهفوات والسقطات حين إستعراضه لشخصيّة بعض شعراء الشيعة. فيصوّرهم في بعض الأحيان بما لا يوافقه الشيعة. في هذا المقال نأتي بما أوردها أبوالفرج في كتابه الأغاني من مساویء بعض شعراء أهل البيت الملتزمين. هو قد نقل روايات تدلّ علی أخلاقهم الدنيئة وهجاءهم الساخرة من غير النقد ولا تمحيص. فإنّه حين استعراض التهم الشنيعة لهؤلاء الشعراء يذكر ما يرتاب فيه من حكايات السخيفة يبدوا تلطيخ سُمعتهم والطعن في أعراضهم.https://jral.kub.ac.ir/article_139164_a13e5b05add83c755106eb452bc0f61c.pdfجامعة کوثرالتنظیرات و النقد في الادب العربي2783-39171120210601رمزگشایی از رفتار کلامی احمدمطر در قصیدههای رماد و جارو مجرور و بررسی نقشهای زبانی آنها با تکیه بر نظریه ارتباط یاکوبسنرمزگشایی از رفتار کلامی احمدمطر در قصیدههای رماد و جارو مجرور و بررسی نقشهای زبانی آنها با تکیه بر نظریه ارتباط یاکوبسن416213856010.22034/jral.2021.138560ARمحبوبه بادرستانیمربی ـ دانشگاه كوثرعلیرضا حسینیاستادیار گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه کوثرJournal Article20210929چکیده<br /><br />رومن یاکوبسن، زبان شناس و فرمالیست مکتب روس، در نظریه ارتباط خود برای زبان شش نقش عاطفی،ترغیبی،ارجاعی،فرازبان،همدلی و ادبی قائل شد.یاکوبسن برای فرآیند ارتباط کلامی و روند ایجاد ارتباط شش جزء تشکیل دهنده را در نظر می-گیرد:گوینده،مخاطب، مجرای ارتباطی، رمز،پیام و موضوع را که حاصل معنی است تعیین کننده نقشهای ششگانه زبان میداند.<br /><br />این مقاله سعی دارد با تکیه بر نظریه ارتباط یاکوبسن، رفتار کلامی احمدمطر را در دو قصیده (رماد) و(جارومجرور) مورد بررسی قرار دهد و نقشهای زبانی دراین دو اثر را تعیین کند.<br /><br />روش این تحقیق تحلیلی و توصیفی است. و به این پرسش که؛ رفتار کلامی احمد مطر در روند ایجاد ارتباط، ایجاد کننده کدام نقشهای زبانی بوده است؟ پاسخ میدهد.<br /><br />یافتهها نشان میدهند قواعد بکار رفته و هنجارهای زبان و قاعده افزایی و مجاری ارتباطی همچون کلمات و اصوات در شعر احمد مطر تعیین کننده نقشهای زبانی هستند و مخاطب در هر یک پیام شاعر را با کمک رمزگردانی و کشف تناسب میان کلمات و اصوات و هماهنگی هر یک با موضوع اثر،در مییابد.<br /><br />کلیدواژه: ارتباط کلامی، نقشهای زبانی، یاکوبسن،احمدمطر.https://jral.kub.ac.ir/article_138560_cecc895aca1f38a8f271dbd5928e9f91.pdfجامعة کوثرالتنظیرات و النقد في الادب العربي2783-39171120210601عنوان سرنوشته وار و ساختار آن در رمانهای أيمن العتومالعنوان التصديري وبنيته فی روايات أيمن العتوم638613855910.22034/jral.2021.138559ARمریم بخشیاستادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجانپرویز احمدزادهاستادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان0000-0002-6454-8812Journal Article20210929عنوان کلید اول و آستانه اول متن بوده و از مهمترین عناصر نقد جدید رمان است. این پژوهش به بررسی عناوین رمانهای أيمن العتوم اختصاص یافته است؛ چرا که او در گزینش عنوان رمانهایش یگانه بوده و آیات قرآن را برای ساخت عنوان رمانهایش به کار میگیرد؛ به این دلیل رمانهای وی به سرنوشته و عناوین قرآنی متمایز گشته است و ما این نوع از عناوین را به نام «عنوان سرنوشته وار» میخوانیم. یعنی عنوانی که از سرنوشته، برگزیده شده است. مهارت این رمان نویس در برگزیدن عنوان و ارتباط بین عنوان و متن آشکار است. به طوری که بررسی رمان-های وی بدون بررسی عناوین آنها امکان پذیر نیست؛ پس میبایست، برای فهم رمانهای وی، عناوین آن رمانها و ارتباط آن با دیگر آستانههای متن وکیفیت و سبب به کار بردن آنها بررسی شود. عنوان قرآنی در رمانهای العتوم، فعالیت خواندن را تقویت کرده ومتن رمان را غنی ساخته وبا متن درآمیخته است. عناوین قرآنی مثل «یا صاحبی السجن» و«انا يوسف»، پی بردن به متن و کشف رمزهای آن را تسهیل کرده و گاهی همچون «ذائقة الموت» و«كلمة الله» و«طريق جهنّم» به محتوای رمان دلالت داشته و گاهی همچون «تسعة عشر» مفهوم و محتوای آن را پیچیده و مبهم میکنند. این پیچیدگی ناشی از حذف عمدی بوده و احتمالات فراوانی را ایجاد میکند و خواننده بدون اطلاع از آیه اقتباس شده و ساختار عمیق رمان، نمیتواند به دلالت آن پی ببرد. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، به بررسی عناوبن رمانهای أیمن العتوم پرداخته و علت انتخاب آنها و شکلها و سبکهای و عناصر آنها و ارتباط آن را با متن بررسی کرده است.العنوان هو المفتاح الأول والعتبة الأولى للنصّ ومن أهمّ مكوّنات النقد الحديث للرواية. وقد خُصّ هذا البحث لدراسة عناوين الروایات لأيمن العتوم؛ لأنّ العتوم متفرد في عنونة رواياته؛ فهو يستعير الآيات القرآنية ويقتبسها لصياغة عنوان رواياته فتميّزت رواياته بالتصديرات والعناوين القرآنية؛ فنحن نسمّي هذه العناوين بــ«العنوان التصديري». أي عنوان مختار من التصدير. تتجلى مهارة الروائي العتوم في عنونة رواياته والتعالق بينها وبين النص فلا يمكن دراسة روايات العتوم بمعزل عن عناوينها؛ فتستلزم دراسة عناوين رواياته وعلاقتها بالعتبات النصية الأخرى وكيفية وسبب استخدامها للوقوف على النص؛ العنوان القرآني في روايات أيمن العتوم يضاعف فعالية القراءة ويثري النص ويتمازج مع نص الرواية. إنّ العنوان القرآني تارة يسهّل مرور النص واستكشاف شفرات النص كــ«ياصاحبي السجن» و«أنا يوسف» وتارة يدل على محتوى الرواية كـ«ذائقة الموت» و«كلمة الله» و«طريق جهنّم» وتارة يغمض كــ«تسعة عشر» و «خاوية» و«يسمعون حسيسها» الغموض نابع من الحذف قصدا ويقود إلى افتراضات محتملة ولا يمكن للقارئ أن يهتدي إلى دلالة العنوان إلا بعد الوقوف على الآية المقتبسة والبنية العميقة للرواية. العنوان الروائي لأيمن العتوم يودّي وظائفه لكن العنوان في النص قد تغلَّب عليه وظيفة دون أخرى كالوظيفة الوصفية في يا «صاحبي السجن» و«أنا يوسف» وكالوظيفة الإيحائية في «خاوية» و«تسعة عشر». للعنوان التصديري لروايات العتوم، وظيفة جمالية أيضا؛ لأنّ القارئ يواجه العنوان بالكلمات المقتبسة التي تجعل القارئ تجول ماوراء النص حتى يكشف دلالة هذا العنوان، فلا بدّ لفهم دلالة العنوان دراسة التصدير وفهمه. تناولت المقالة هذه، دراسة عناوين الرواية لأيمن العتوم وسبب اختيارها وأشكالها وأساليبها ومكوناتها وتناصها مع النص من خلال انتهاج المنهج الوصفي - التحليلي.https://jral.kub.ac.ir/article_138559_2876035a445228bdab73fb6bad259e59.pdfجامعة کوثرالتنظیرات و النقد في الادب العربي2783-39171120210522تکنیکهای زبانی تصویرسازی امریکا و غرب در اشعار شفیق حبیب (با تکیه بر تشاکل، تباین وتکرار)تکنیکهای زبانی تصویرسازی امریکا و غرب در اشعار شفیق حبیب (با تکیه بر تشاکل، تباین وتکرار)8710613916310.22034/jral.2021.139163ARراضیه کارآمددانشآموخته دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواریحسین شمس آبادیدانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواریسید مهدی نوری کیذقانیاستادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواری0000-0001-7867-4898Journal Article20210930هر نویسنده و شاعری برای بیان مقاصد خود از اسلوب و تکنیکهای بیانی خاصی استفاده میکند. این نوشتار تکنیکهای زبانی شفیق حبیب در توصیف غرب و امریکا را به شیوه توصیفی- تحلیلی با عنایت به توان لفظی و معنایی واژگان بیان میکند. با واکاوی شیوههای بیانی اشعاری که شفیق حبیب در مورد امریکا و غرب سرودهاست میتوان دریافت که کاربست واژههای همشکل و مترادف در ضمن دقّت و گزینش مناسب و درست آن انجام شدهاست. تقابل و تضاد واژگان با بهرهگیری از معنای لفظی یا چگونگی کاربرد آن در اشعار وی نمود خاصی دارد که این امر، همراه با تهکّم، طنز و نیشخند و در ضمن بیان مقاصد و معانی مورد نظرشاعر محقّق شدهاست. تکرار با انواع گوناگونش یکی دیگر از تکنیکهایی است که شاعر آن را به خوبی در خدمت بیان منظور خود گرفتهاست. در این سرودهها، همسانی و تناقض الفاظ با گزینش مناسب و چینش زیبای شاعر عجین شده و شعرش را در خور بررسی و پردازش کردهاست.هر نویسنده و شاعری برای بیان مقاصد خود از اسلوب و تکنیکهای بیانی خاصی استفاده میکند. از آنجا که امریکا و غرب در شعر شعرای معاصر جلوه خاصی یافتهاست واکاوی شیوه بیان و پردازش آنها در خور توجّه است؛ این نوشتار تکنیکهای زبانی شفیق حبیب در توصیف غرب و امریکا را به شیوه توصیفی- تحلیلی با عنایت به توان لفظی و معنایی واژگان بیان میکند. با واکاوی شیوههای بیانی اشعاری که شفیق حبیب در مورد امریکا و غرب سرودهاست میتوان دریافت که کاربست واژههای همشکل و مترادف در ضمن دقّت و گزینش مناسب و درست آن انجام شدهاست. تقابل و تضاد واژگان با بهرهگیری از معنای لفظی یا چگونگی کاربرد آن در اشعار وی نمود خاصی دارد که این امر، همراه با تهکّم، طنز و نیشخند و در ضمن بیان مقاصد و معانی مورد نظرشاعر محقّق شدهاست. تکرار با انواع مختلف و صبغههای گوناگونش، شگردی است که شاعر به خوبی از آن استفاده کرده و با به خدمت گرفتن آن، منظور و معنای مورد نظر خود را هر چه زیباتر بیان کردهاست. در این سرودهها، همسانی و تناقض الفاظ با گزینش مناسب و چینش زیبای شاعر عجین شده و شعرش را در خور بررسی و پردازش کردهاست.https://jral.kub.ac.ir/article_139163_9c32fe5327c47c65a7779cabf23f24bf.pdfجامعة کوثرالتنظیرات و النقد في الادب العربي2783-39171120210522مفهوم خانه در شعر بدر شاکر السیابمفهوم خانه در شعر بدر شاکر السیاب10712213916510.22034/jral.2021.139165ARمحمد یعقوبیاستادیار رشته زبان و ادبیات عربی دانشگاه فرهنگیانJournal Article20211011خانه تعیّنی وابسته به پدیدارهای بشری نیست؛ بلکه شرط امکان ظهور پدیدارهای انسانی است. نوستالوژیایی که در تبعید و دوری یا هجرت از خانه و مکان مادری و یا در صورت رانده شدن اجباری توسط نیرویی بیرونی برای خانه و مسکن و مأوی به وجود می آید، همان مادر و بنیاد بودن خانه برای همه چیز انسانی را می رساند که در غیابش انسان احساسی از بی ریشگی و بی بنیادی پیدا می کند. خانه آثارش را به صورت آشکاری در وجود ما می گذارد به شکلی که توان زدودن این آثار از وجود ناممکن است. از خلال تجربه ی زیسته شده شناخته می شود و از خلال همین تجربه وجودش تحقق می یابد. بدون خانه پریشان و غریب می مانیم؛ انگار که کسی فاقد هویتیم؛ چرا که میعاد گاه عطوفت و مهربانی و زیبایی وجود انسانی است. در خانه پیوند و ارتباط ذات انسانی و مکان برای همیشه خلق می شود و ارتباطش با انسان چون ارتباط روح با جسم است وحضوری مداوم و وجودی لایزال در درون بشری دارد. روش مقاله، تحلیلی – تبیینی است. گسترهی مقاله: اشعاری از شاعر است که در آن خانه را سرودهاست. خانه ظهوری فلسفی و در عین حال شاعرانه و نوآورانه دارد و دلالتهایش را از مبنا بودگی وجود مکانی خود خانه و همچنین از عمق درون و وجدان و روان شاعر می گیرد.خانه تعیّنی وابسته به پدیدارهای بشری نیست؛ بلکه شرط امکان ظهور پدیدارهای انسانی است. نوستالوژیایی که در تبعید و دوری یا هجرت از خانه و مکان مادری و یا در صورت رانده شدن اجباری توسط نیرویی بیرونی برای خانه و مسکن و مأوی به وجود می آید، همان مادر و بنیاد بودن خانه برای همه چیز انسانی را می رساند که در غیابش انسان احساسی از بی ریشگی و بی بنیادی پیدا می کند. خانه آثارش را به صورت آشکاری در وجود ما می گذارد به شکلی که توان زدودن این آثار از وجود ناممکن است. از خلال تجربه ی زیسته شده شناخته می شود و از خلال همین تجربه وجودش تحقق می یابد. بدون خانه پریشان و غریب می مانیم؛ انگار که کسی فاقد هویتیم؛ چرا که میعاد گاه عطوفت و مهربانی و زیبایی وجود انسانی است. در خانه پیوند و ارتباط ذات انسانی و مکان برای همیشه خلق می شود و ارتباطش با انسان چون ارتباط روح با جسم است وحضوری مداوم و وجودی لایزال در درون بشری دارد. روش مقاله، تحلیلی – تبیینی است. گسترهی مقاله: اشعاری از شاعر است که در آن خانه را سرودهاست.https://jral.kub.ac.ir/article_139165_aebddc040efcc7fdf3688d43131255fd.pdf